“Everyone needs money. That’s why it’s called money.”
Danny DeVito (in de film Heist)
Wat is dat eigenlijk: gelukkig zijn?
Het is een gevoel dat we niet kunnen beschrijven maar wat we allemaal begrijpen.
Maar geluk is subjectief. Wat mij gelukkig maakt, maakt u niet per se gelukkig en vice versa. En hoe worden we eigenlijk gelukkig?
Om die vragen te beantwoorden, heb ik op Coursera [i] de populairste course in de geschiedenis van Yale University gevolgd: The Science of Well-Being.
Laten we er samen induiken!
Wat maakt ons niet gelukkig?
Wij hebben vaak nogal hooggespannen verwachtingen. Als we maar meer geld, een betere baan, meer spullen, en het perfecte lichaam hebben of de prins op het witte paard tegenkomen, dan zijn we pas echt gelukkig. Helaas blijkt dit in de praktijk flink tegen te vallen.
Geld maakt niet gelukkig. Dat is maar gedeeltelijk waar. Want als je arm bent en niet in je basisbehoeften kunt voorzien, dan maakt geld wel gelukkig. Maar voor de meesten van ons betekent het streven naar meer geld dat we een leven lang ploeteren op de hedonistische loopband. Het hedonisme stelt dat genot het hoogste haalbare levensdoel is. En een loopband is zo’n ding waarop u een half uur lang de longen uit uw lijf loopt, om na afloop te concluderen dat u geen meter bent opgeschoten.
Sonja Lyubomirsky geeft in haar boek The How of Happiness [ii] een aardig voorbeeld van die hedonistische loopband. Mensen die 30 duizend dollar verdienen, denken dat ze pas gelukkig zijn als ze 50 duizend dollar verdienen. En mensen die 100 duizend dollar verdienen? Zijn die twee keer zo gelukkig?
Helaas! Zij denken dat ze pas gelukkig zijn als ze 250 duizend dollar verdienen…
Meer spullen ook niet. In Amerikaanse hip-hop songs[iii] wordt de Mercedes Benz meer dan vijf duizend keer genoemd. En je zingt over zo’n auto omdat je denkt er gelukkig van te worden, nietwaar?
Onderzoekers ontdekten dat we niet gelukkiger zijn dan in 1940. Toen we nog geen iPhone, Nike hardloopschoenen en laptops hadden.
Sterker nog, meer spullen betekent vaak dat we juist ongelukkiger zijn. Mensen met een materialistische instelling hebben vaker last van psychische stoornissen dan mensen die niet materialistisch zijn ingesteld.
En een perfect lichaam of echte liefde? Onderzoekers volgden tweeduizend mensen die deelnamen aan een afval programma. Na vier jaar bleek dat juist degenen die succesvol afgevallen waren dubbel zoveel last hadden van depressieve gevoelens dan de rest van ons.
En wat als een grote neus, kleine borsten of rimpels ons ongelukkig maken? Maakt een cosmetische ingreep ons dan weer gelukkig? Ook niet. Mensen die zo’n ingreep ondergingen, kampten met meer gedragsproblemen, suïcidale gevoelens en alcoholmisbruik dan daarvoor.
Worden we dan wel gelukkig als we de ideale partner tegenkomen? En hoe lang duurt ons geluk dan? Onderzoek toont aan dat getrouwde mensen inderdaad gelukkiger zijn. Dus het honeymoon effect bestaat. Helaas duurt dat maar een jaar of twee. Daarna zijn getrouwde mensen weer net zo gelukkig als niet-getrouwde mensen.
Hoe is ons geluksgevoel opgebouwd?
Volgens Sonja Lyubomirsky wordt ons geluk bepaald door drie factoren:
Onze genen. Volgens sommige mensen is het glas altijd halfvol. Anderen zien het altijd als halfleeg, ook al hebben ze veel geld, dure spullen en een kleine neus. Die instelling hebben we bij onze geboorte meegekregen. En daar kunnen we niet zo veel aan doen.
Onze genen bepalen voor ongeveer 50 procent of we gelukkig zijn of niet.
Onze omstandigheden. We zijn overgeleverd aan het lot. We kunnen geluk hebben, maar ook pech. Iemand met veel geld en dure spullen kan een auto-ongeluk krijgen en verlamd raken. Of andersom. Iemand in een rolstoel kan de staatsloterij winnen.
Het verbaast u misschien, maar onze omstandigheden bepalen voor slechts 10 procent of we gelukkig zijn of niet!
Onze eigen invloed. Gelukkig kunnen we zelf ook nog iets doen. Ons gedrag, onze daden, onze bedoelingen en onze gewoontes bepalen voor 40 procent hoe gelukkig we zijn.
We hebben alleen een groot probleem… In ons streven naar geluk concentreren we ons op de verkeerde dingen.
Waarom denken we dat de verkeerde dingen ons gelukkig maken?
Omdat onze hersenen ons in de maling nemen. En dat doen ze op drie manieren:
We denken niet in absolute termen. Wij maken het onszelf moeilijk om gelukkig te zijn omdat we continu vergelijken.
Ten eerste willen we zelf altijd meer en beter. Kunt u zich dat onderzoek over salarissen nog herinneren? Iemand die 30 duizend dollar verdiende, dacht gelukkiger te zijn met een salaris van 50 duizend. Maar iemand met een salaris van 100 duizend dollar, dacht pas gelukkig te zijn met een inkomen van 250 duizend dollar.
We leggen de lat voor onszelf iedere keer weer hoger.
Ten tweede vergelijken we onszelf met anderen. Hoeveel geld hebben de buren en ziet de buurvrouw er beter uit dan ik? We hebben liever het grootste huis in een slechte buurt dan het kleinste huis in een goede buurt. Ook als dat betekent dat we in het laatste geval in absolute zin beter af zijn.
We wennen snel. Ons brein heeft de gewoonte om snel te wennen aan positieve en negatieve gebeurtenissen. Dit noemen we hedonistische aanpassing.
Daniel Gilbert zegt het als volgt:
“Wonderful things are especially wonderful the first time they happen. But they’re wonderful and this wanes with repetition.”
Kunt u zich nog herinneren hoe u zich voelde toen uw prins op het witte paard voor het eerst “ik hou van jou” zei? Als hij het nu, 20 jaar later, zegt, denkt u “ja, het is goed met je, ga nu de vuilnisbak maar buiten zetten.”
We vergeten dat we snel wennen. We overschatten de intensiteit en duur van een gebeurtenis op ons geluksgevoel. Daniel Gilbert noemt dit onze impact bias.
Als we de staatsloterij winnen, denken we direct aan wat we allemaal met dat geld kunnen doen. Een groot huis, een nieuwe auto, een dure vakantie. Maar we vergeten dat de alledaagse problemen ons al snel weer inhalen. Het nieuwe huis moet worden ingericht, wat leidt tot onenigheid met de binnenhuisarchitect. Met onze nieuwe auto staan we ook gewoon in de file. En Jantje haalt echt geen hogere cijfers op school omdat u de staatsloterij heeft gewonnen.
Worden is iets anders dan zijn!
Impact bias is nog sterker als we een negatieve ervaring hebben. Een onderzoek uit Your Money and Your Brain[iv] van Jason Zweig maakt dit duidelijk.
Onderzoekers vroegen 150 verpleegkundigen hoe zich zouden voelen als ze na een ongeluk verlamd zouden raken. Maar liefst 123 verpleegkundigen zeiden liever dood te zijn geweest. Bij patiënten die dit echt was overkomen, lag dat anders. 92 procent van hen was blij dat ze nog leefden. En 86 procent van deze patiënten was ervan overtuigd dat de kwaliteit van hun leven er zelfs op vooruitgegaan was!
Want bij mensen die dit hebben meegemaakt, vervangt een nieuwe routine de oude. Na een periode van ontkenning, ontzetting, boosheid en depressie, wordt hun leven langzaam weer dragelijk. Ze maken het beste van de situatie door nieuwe doelen te stellen. Zij zeggen bovendien dat de contacten met familie en vrienden zich na zo’n trauma verdiepen. En sociale contacten zijn nu juist een van de belangrijkste bronnen van ons geluk.
Hoe zorgen we ervoor dat ons brein ons niet meer in de maling neemt?
Zoals we eerder zagen, is de helft van ons geluk afhankelijk van onze genen. Nog eens tien procent wordt bepaald door onze omstandigheden. Dat betekent dat wij voor 40 procent ons eigen geluk kunnen beïnvloeden. Maar daar moeten we wel wat voor doen.
Geef geld uit aan ervaringen in plaats van aan dingen. Dingen maken ons niet gelukkig. We krijgen er een korte dopamine kick van, maar voordat we het weten zijn we eraan gewend. Volgens gelukonderzoekers Liz Dunn en Michael Norton[v] kunnen we ons geld beter uitgeven aan ervaringen.
Daar raken we niet aan gewend!
Daniel Gilbert legt het effect als volgt uit:
“A new car sticks around to disappoint you. But a trip to Europe is over. It evaporates. It has the good sense to go away and leave you with nothing but your wonderful memory.”
Leuke ervaringen zorgen voor fijne herinneringen. Die zijn blijvend en daar worden we wel gelukkig van. Dus geef de jarige job in het nieuwe jaar eens een ervaring cadeau, in plaats van een ding!
Zet uw hedonistische aanpassing een hak. We wennen snel aan onze rijkdom, dure spullen, prins op het witte paard en ons perfecte lichaam. Hoe zorgen we er nu voor dat we minder snel wennen aan al dat moois?
Daar kunnen we een viertal strategieën op loslaten.
Ten eerste kunnen we zo nu en dan eens de tijd nemen om te genieten van wat we hebben. Echt even de tijd nemen om te genieten van uw Ferrari, dwingt u om uw gedachten te focussen op wat die auto zo fantastische maakt. Of ergert u zich liever aan de file waarin u staat?
Ten tweede kunnen we eens nadenken over hoe het zou zijn als we iets niet zouden hebben. Dit heet negatieve visualisatie. Sta eens stil bij hoe klein de kans was dat u in Nederland bent geboren. Met alle kansen die dit land u heeft kunnen bieden. Stel dat u in Somalië was geboren? Of in Jemen?
Hoe zou uw leven er dan hebben uitgezien?
De derde techniek is om deze dag eens als de laatste dag te zien. Niet in de zin dat u morgen overlijdt, maar in de zin dat het goede wat u bezit vanaf morgen niet meer bestaat. Stel dat uw prins op het witte paard er morgen vandoor gaat. Of dat IBS morgen ophoudt te bestaan. Hoe zou u zich dan voelen?
Tenslotte kunnen we wel eens wat meer tijd vrijmaken om dankbaar te zijn voor de dingen die we hebben. Het klinkt misschien wat zweverig, maar het werkt wel. Onderzoekers merkten op dat mensen die wekelijks vijf dingen opschreven waar ze gelukkig van werden, zich ook gelukkiger voelden.
En als het iemand anders is die u gelukkig maakt, laat het die persoon dan weten. Zo vangt u twee vliegen in een klap.
Verander uw referentiepunten. Een referentiepunt is een in het oog springende, maar volstrekt irrelevante, standaard waartegen we onszelf meten. We leggen onszelf die referentiepunten op of we laten ze ons opleggen door de buitenwereld.
Ooit was uw huidige woning uw droomhuis. Nu is het gewoon uw huis. Dat is uw referentiepunt geworden. Vaak helpt het om eens terug te gaan in de tijd en na te denken over waar u vandaan kwam. Dat vorige huis met die te kleine tuin en dat niet goed geïsoleerd was. Wellicht dat u dan uw huidige woning weer leert waarderen.
En let eens wat minder op anderen. Schakel de TV uit en kijk niet meer op Instagram. Daar zien we te veel mensen die succesvoller zijn, meer geld hebben en knapper zijn dan wij. Dat is dodelijk voor ons geluksgevoel.
Wat maakt ons wel gelukkig?
We hebben een vijftal strategieën in ons arsenaal om zelf ons geluksgevoel positief te beïnvloeden. En… we kunnen ze elke dag toepassen.
Wees aardig. Als u iets aardigs doet voor een ander tovert u niet alleen een glimlach op het gezicht van hem of haar, maar ook bij uzelf.
En als u ontevreden bent over hoeveel geld u heeft, komt dat misschien wel omdat u het niet aan iemand anders besteedt. Althans, dat is de stelling van het boek Happy Money van Liz Dunn en Mike Norton.
Zij lieten in een aantal experimenten zien dat we gelukkiger worden als we geld aan anderen besteden. Al is het maar aan een cappuccino bij Starbucks.
Sociale contacten. De Harvard Study of Adult Development[vi] laat zien dat goede sociale contacten van levensbelang zijn.
De Harvard studie houdt al 75 jaar de levens bij van 724 mannen en hun nageslacht. Elk jaar vragen zij deze mensen over hun werk, sociale leven en gezondheid. De belangrijkste boodschap van deze studie: goede relaties maken ons gelukkig en houden ons gezond. Punt.
De onderzoekers leerden drie lessen over sociale contacten. Ten eerste zijn mensen die innige banden onderhouden met familie, vrienden en de gemeenschap gelukkiger en gezonder. Bovendien leven ze langer. Want…”loneliness kills.”
Ten tweede gaat het niet om hoeveel vrienden je hebt, maar om de kwaliteit van je relaties. Een huwelijk waarin de partners vaak ruzie maken en weinig genegenheid naar elkaar tonen, maakt ons niet alleen ongelukkig maar is ook nog eens slecht voor onze gezondheid.
Tenslotte blijkt dat goede sociale contacten niet alleen goed zijn voor onze lichamelijke gezondheid maar ook voor onze geestelijke gezondheid.
Wees de baas over je tijd. De keuze om te doen wat je wil, met wie je het wil en wanneer je het wil, is onbetaalbaar.
In de zakenwereld is het mantra: tijd is geld! Maar is tijd net zoveel waard als geld? Want van geld kun je in theorie ongelimiteerde hoeveelheden vergaren. Vraag dat maar aan Jeff Bezos en Bill Gates. Tijd, daarentegen, is gelimiteerd. Een dag telt slechts 24 uur. Daarom zouden we een uur waardevoller moeten vinden dan een euro.
Charlie Munger, de partner van Warren Buffett, werd op 1 januari 2020 96 jaar oud. Zijn vermogen wordt op Wikipedia geschat op 1,8 miljard dollar.
Wilt u met hem ruilen?
Natuurlijk niet. Want hij heeft wel veel geld, maar nog maar heel weinig tijd.
We komen ook nog een ander obstakel tegen wanneer we geconfronteerd worden met tijd en geld. Veel geld is een statussymbool. Als je veel vrije tijd hebt, ben je een luiwammes.
Toch is hier de wetenschap meedogenloos. Mensen die tijd belangrijker vinden dan geld zijn gelukkiger dan hun tegenpolen. Zij kunnen meer tijd besteden aan familie en vrienden. Bovendien hebben zij de tijd om andere mensen te leren kennen, de wereld te zien en nieuwe dingen te leren.
Wees de baas over je gedachten. Onze gedachten hebben een nare gewoonte: ze blijven niet gefocust op de taak waarop we ze gefocust willen hebben. Psychologen noemen dit mind-wandering.
Onze gedachten dwalen nog wel eens af als we ergens mee bezig zijn. We zijn maar liefst 46,9 procent van de tijd met onze gedachten niet in het hier en nu. Behalve tijdens seks. Dan kunnen we ons hoofd er wel bij houden.
Soms, als we bijvoorbeeld denken aan dat gezellige feestje van gisteravond, krijgen we een plezierig gevoel van dat mind-wandering. Maar over het algemeen zweven onze gedachten naar neutrale of minder plezierige onderwerpen. En daar betalen we een emotionele prijs voor. Dan Gilbert stelt dan ook dat: “a wandering mind is an unhappy mind.”
Hoe voorkomen we dat onze gedachten zo vaak afdwalen?
Meditatie helpt. Mediteren is het actief tegengaan van afleidende gedachten door je te concentreren op een referentie punt, zoals je ademhaling.
Werkt mediteren? MRI-scanners laten zien dat mensen die vaak mediteren, beter zijn in het uitschakelen van dat deel van onze brein dat onze gedachten doet afdwalen.
Slaap goed en sport (een beetje). Heeft u vannacht slecht of te weinig geslapen? Dan heeft u meer trek en meer kans op een ongeval. Bovendien ziet u er niet op uw best uit en bent u minder benaderbaar. Ook verzwakt uw immuunsysteem, verliest u hersenweefsel, bent u emotioneler, bent u minder geconcentreerd en werkt uw geheugen minder goed…
Hoe groot is de kans dat u daar gelukkig van wordt?
Slaap daarom zeven tot acht uur per nacht.
Sporten helpt ook. En dat betekent echt niet dat u voor een triatlon hoeft te trainen. Drie keer per week dertig minuten in beweging zijn, helpt al enorm.
Onderzoekers concludeerden dat een programma van zes weken lang sporten beter werkte voor mensen met zware depressieve klachten dan het medicijn Zoloft, een bekend antidepressivum.
Bovendien zorgt regelmatig sporten ervoor dat we ons niet alleen gelukkiger voelen, maar ook dat onze hersenen beter presteren.
Conclusie
Gelukkig zijn is niet makkelijk. Het lijkt een beetje op het vangen van de regenboog in een potje.
We worden in ieder geval niet gelukkig van meer geld, de ultieme baan, mooie spullen en een perfect lichaam. Ja, eventjes. En daarna zijn we eraan gewend. Vervolgens willen we nog meer en nog beter. We leggen de lat voor onszelf steeds hoger. Bovendien zien we constant andere mensen die meer en beter hebben.
We moeten er wel wat voor doen om gelukkig te zijn… en te blijven. Want gelukkig zijn is als een lekke fietsband. We moeten er steeds lucht bijpompen. Dat doen we door ons te concentreren op zaken waaraan onze hersenen niet kunnen wennen. Ervaringen in plaats van dingen.
Tevens kunnen we moeite doen om ons een aantal goede gewoontes aan te leren. Aardig zijn, relaties onderhouden, tijd vrijmaken, mediteren, goed slapen en regelmatig sporten.
Het team van IBS wenst u een heel gelukkig nieuw jaar!
[i] The Science of Well-Being, Laurie Santos, Coursera.org
[ii] The How of Happiness, Sonja Lyubomirsky, 2007
[iii] Riding Dirty: The Science of Cars and Rap Lyrics, MC Big Data, June 10, 2015
[iv] Your Money and Your Brain: How the New Science of Neuroeconomics Can Help Make You Rich, Jason Zweig, 2007
[v] Happy Money: The Science of Happier Spending, Elizabeth Dunn and Michael Norton, 2013
[vi] What makes a good life? Lessons from the longest study on happiness, Robert Waldinger, TED