“Tell me where I’m going to die, so I don’t go there.” – Charlie Munger
In een fascinerend artikel (1) schetst John Tierney de volgende situatie. Drie mannen zitten in Israël een gevangenisstraf uit. Alle drie hebben zij er inmiddels tweederde van hun straf opzitten. De volgende dag dienen de drie te verschijnen voor een commissie die zal beoordelen of zij in aanmerking komen voor vervroegde vrijlating. De commissie bestaat uit een rechter (die uiteindelijk beslist), een criminoloog en een sociaal werker. Kunt u raden welke van de drie gedetineerden vervroegd zal worden vrijgelaten?
- Case 1 (heard at 8:50 a.m.): An Arab Israeli serving a 30-month sentence for fraud.
- Case 2 (heard at 3:10 p.m.): A Jewish Israeli serving a 16-month sentence for assault.
- Case 3 (heard at 4:25 p.m.): An Arab Israeli serving a 30-month sentence for fraud.
Onderzoekers kwamen er, na het bestuderen van circa 1.100 vergelijkbare beslissingen, achter dat gevangen die op een vroeg tijdstip voor de commissie verschenen in 70% van de gevallen vervroegd werden vrijgelaten. Zij die op een laat tijdstip een ‘afspraak’ met de commissie hadden, werden in slechts 10% van de gevallen vervroegd vrijgelaten. De kans is dus groot dat de eerste gedetineerde vrijkomt en de tweede en derde niet.
Decision fatigue
Bovenstaande verschijnsel staat bekend als decision fatigue (beslissingsvermoeidheid) en verklaart waarom doorgaans verstandige mensen later op de dag mopperen op hun collega’s, partners en kinderen, geld verspillen aan zaken die ze niet nodig hebben en junkfood kopen. Hoe rationeel of cognitief superieur mensen ook denken te zijn, zij kunnen niet de ene na de andere beslissing nemen zonder hiervoor een biologische prijs te betalen. Beslissingsvermoeidheid verschilt van fysieke vermoeidheid doordat men zich er niet van bewust is. Langzaam maar zeker wordt de mentale energie uitgeput. Mensen reageren hier doorgaans op twee manieren op:
Een veel voorkomende reactie is dat mensen roekeloos worden. Zij nemen niet meer de tijd om de gevolgen van hun acties te overzien en handelen impulsief. ‘Ik zet deze foto wel even op Facebook, daar is toch niets mis mee?’ De tweede mogelijke reactie leidt tot de ultieme energiebesparing: niets doen! In plaats van de tijd te nemen een beslissing te overdenken, nemen mensen dan maar helemaal geen besluit. Zij realiseren zich op dat moment niet dat dit op de langere termijn meestal tot problemen kan leiden. Maar op het moment zelf verlicht het de stress.
We zijn een willoos slachtoffer van marketeers
De term decision fatigue is bedacht door sociaal psycholoog Roy Baumeister. Zijn experimenten toonden aan dat mensen slechts een beperkte mentale bron hebben, waaruit zij hun wilskracht en zelfbeheersing kunnen putten. Nadat proefpersonen een tijdje hun neiging hadden moeten bedwingen om zich te goed te doen aan schaal met versgebakken chocoladekoekjes, bleken zij vervolgens minder goed in staat om andere verleidingen het hoofd te bieden. Mannen die in een bioscoop in staat waren geweest om stoïcijns naar een huilfilm te kijken, bleken later in het lab sneller op te geven bij het maken van meetkundige puzzels. Proefpersonen die gedurende een bepaalde periode gedwongen werden een groot aantal keuzes te maken, bleken later hun hand slechts 28 seconden in een emmer met ijswater te kunnen houden. Het gemiddelde van de controlegroep was 67 seconden.
Wanneer u mentaal uitgeput raakt, wordt het lastiger om afwegingen te maken. Dit uit zich bijvoorbeeld tijdens het winkelen. Mensen hebben dan de neiging om zich op slechts één dimensie te concentreren, zoals prijs: ‘Ik neem de goedkoopste wel!’ Of ze verwennen zich door zich te focussen op kwaliteit: ‘Ik wil alleen het allerbeste!’ (met name een gemakkelijke strategie wanneer iemand anders de rekening betaalt). Decision fatigue zorgt ervoor dat we een gewillig slachtoffer zijn van de marketing jongens en meisjes. Zij weten precies hoe ze hun verkopen moeten timen. Het is niet voor niets dat we de chocoladerepen bij de kassa van de supermarkt aantreffen…
Suiker herstelt onze wilskracht
Onderzoekers ontdekten min of meer bij toeval dat de mentaal uitgeputte winkeltijger niet alleen gemakkelijk toegaf aan de verleidingen van al dat lekkers bij de kassa, maar ook dat suiker de hersenen van nieuwe brandstof voorzag. Brandstof die de wilskracht herstelde, zo ontdekten zij..
Dit laatste blijkt echter wel een groot probleem te zijn voor mensen die af willen vallen. Zij dienen zich met behulp van hun wilskracht aan hun dieet te houden. Maar om hun wilskracht vast te houden, hebben ze juist suiker nodig. Een beter voorbeeld van een catch 22 situatie is bijna niet denkbaar.
Dus mocht u ooit in aanmerking willen komen voor een vervroegde vrijlating, zorg dan dat u als eerste voor de commissie verschijnt, of net nadat de commissie geluncht heeft.
John Tierney sluit zijn artikel af met een wijs advies van Roy Baumeister:
“People with the best self-control are the ones who structure their lives so as to conserve willpower. They don’t schedule endless back-to-back meetings. They avoid temptations like all-you-can-eat buffets, and they establish habits that eliminate the mental effort of making choices. Instead of deciding every morning whether or not to force themselves to exercise, they set up regular appointments to work out with a friend. Instead of counting on willpower to remain robust all day, they conserve it so that it’s available for emergencies and important decisions.”
Beleggingsfilosofie
Ook beleggers krijgen te maken met decision fatigue, omdat zij door een continue barrage van economisch nieuws, geopolitieke ontwikkelingen, nieuwe beleggingsproducten en de elkaar tegensprekende voorspellingen van goeroes, niet meer weten waarop zij zich moeten focussen. Niets is dan ook zo waardevol voor een succesvol langetermijnresultaat als een duidelijke beleggingsfilosofie.
Een beleggingsfilosofie is simpelweg een aantal principes die als gids dienen voor uw beleggingsbeslissingen. Zonder een filosofie loopt u als belegger het risico om als een kip zonder kop achter de voorspellingen van ‘experts’ en de modegrillen aan te lopen. Tevens duikt het gevaar op dat u zich laat leiden door kortetermijnresultaten, waarover u helemaal geen controle heeft.
Eén van de voordelen van een filosofie is dat het u helpt te begrijpen wat u dient te vermijden (via negativa). Wat overblijft zijn de goede dingen waarop u zich zou moeten focussen. Vandaar Charlie Munger’s uitspraak: “Tell me where I’m going to die, so I don’t go there.”
Een ander voordeel van een filosofie is dat dit het aantal beleggingskeuzes dat u moet maken limiteert. Dit is belangrijk voor uw geestelijke gesteldheid, omdat het beslissingsvermoeidheid en onnodige stress helpt te voorkomen.
De antwoorden op onderstaande vragen, helpen u bij het formuleren van een beleggingsfilosofie.
- Wat zijn uw belangrijkste overtuigingen die u heeft met betrekking tot beleggen? Actief? Passief?
- Kent u de potentiële risico’s?
- Past de beleggingsfilosofie bij uw persoonlijke situatie en persoonlijkheid?
- Helpt uw filosofie u bij het volgen van uw beleggingsstrategieën? Ook als het een tijdje niet meezit?
- Welke beperkingen legt u uzelf op? Duurzaam?
- Welke criteria liggen ten grondslag aan uw aankoop- en verkoopbeslissingen?
- Wanneer besluit u uw activa-allocatie te wijzigen en waarom?
- Welke beleggingen en strategieën wilt u vermijden?
(1) Do you suffer from decision fatigue? John Tierney, The New York Times Magazine, august 17, 2011