Weet u al wat MMT is?
“First they ignore you, then they laugh at you, then they fight you. Then you win.”
Stephanie Kelton
Volgend jaar staan de verkiezingen in de VS weer voor de deur. Blijft Trump president of wordt het iemand anders? We zullen het zien. In ieder geval gaat MMT een grote rol spelen in die verkiezingsstrijd. En voordat u het weet, hebben we het er in Europa ook over.
MMT staat voor Modern Monetary Theory.
Senator Bernie Sanders opende voor MMT de deur naar de politiek. Kent u hem nog? Hij was de grote concurrent van Hillary Clinton tijdens de laatste verkiezingen. Bernie liet zich tijdens zijn campagne adviseren door Stephanie Kelton. Zij is econoom en hét gezicht van MMT[i].
Ook Alexandria Ocasio-Cortez (AOC)[ii] is een fan van MMT. Vrijwel uit het niets werd zij vorig jaar gekozen tot het jongste congreslid ooit in de VS. En ze geniet inmiddels een rocksterrenstatus. Op Twitter en op Instagram telt ze meer dan drie miljoen volgers. Hierdoor verspreiden haar ideeën zich als een olievlek.
Maar wat is MMT nu eigenlijk?
MMT begint met een simpele waarneming. De US dollar wordt gedrukt door de Amerikaanse overheid. Die dollars kunnen nergens anders vandaan komen. Dus de Amerikaanse overheid kan altijd uitgeven. En ze kan nooit failliet gaan.
Alan Greenspan, de voormalig voorzitter van de FED, zei tijdens een hoorzitting in 2005 letterlijk:[iii]
“There is nothing to prevent the government from creating as much money as it wants and paying it to somebody.”
En als iemand weet waar de dollar vandaan komt, is het de voorzitter van de FED wel.
U en ik, maar ook het bedrijfsleven, kunnen geen dollars of euro drukken. Althans niet legaal. Wanneer wij meer uitgeven dan we verdienen, zoeken we een bank die bereid is om ons geld te lenen. En als we niet op tijd terugbetalen, gaan we failliet.
De landen van de Eurozone hebben hetzelfde probleem. Zij hebben het sleuteltje van de drukpers aan Brussel gegeven. Griekenland en Nederland kunnen slechts in beperkte mate zelf beslissen om meer euro’s te drukken. Dit betekent dat ze in de praktijk geld lenen in een vreemde valuta. En dan kun je wel failliet gaan.
Maar uhm…, een begrotingstekort is toch slecht?
Onzin! Laten we eerst eens kijken wat een begrotingstekort nu eigenlijk betekent. Stelt u zich eens voor dat de overheid 100 dollar uitgeeft. Vervolgens int diezelfde overheid voor 90 dollar aan belastingen. Het resultaat is een begrotingstekort van 10 dollar. Veel politici, economen en de media vinden dat een onverantwoordelijk beleid.
Maar wat zij vergeten, is dat er, dankzij het begrotingstekort, 10 dollar in de economie is achtergebleven. Dus het begrotingstekort van de overheid is ons overschot! Deze invalshoek wordt helaas nooit belicht. Het omgekeerde is een veel groter probleem. Een overheid met een begrotingsoverschot onttrekt juist geld aan de economie.
MMT’ers stellen daarom dat de obsessie van politici om het ‘huishoudboekje’ op orde te houden, leidt tot werkloosheid en achterblijvende investeringen. Door meer uit te geven, kunnen overheden investeren in de zorg, het onderwijs, duurzame energie of infrastructuur. En dat is belangrijk.
Want die investeringen verhogen de productiviteit en zorgen voor een gezonde economische groei.
En inflatie dan?
Op school leren we allemaal dat geldschepping of ‘geld drukken’ slecht is. Dat leidt immers tot hogere prijzen voor goederen en diensten. Inflatie dus. De hyperinflatie in Zimbabwe is het grote schrikbeeld.
In november 2008 steeg de inflatie in dat land met maar liefst 79 miljard procent. De regering werd zelfs gedwongen een biljet van 100 biljoen dollar te introduceren.
Maar waarom liep de inflatie in Zimbabwe zo uit de hand?
Aan het eind van de jaren negentig verjoeg Mugabe de blanke boeren. Hij schonk hun bezit aan de soldaten die hem hadden gesteund in de onafhankelijkheidsstrijd tegen Groot-Brittannië. Maar die soldaten hadden natuurlijk geen verstand van landbouw. Hierdoor vernietigde Mugabe in zeer korte tijd 60 procent van de productiecapaciteit. Het gevolg was dat Zimbabwe in mum van tijd veranderde van een voedselexporteur in een land dat zichzelf niet eens meer kon voeden.
En in een land dat veel uitgeeft maar niet de goederen produceert om aan de vraag te voldoen, is inflatie onvermijdelijk.
MMT’ers onderschrijven het gevaar van inflatie. Het doel van MMT is niet om geld te drukken en dat vervolgens lukraak aan iedereen uit te delen. Zij benadrukken nadrukkelijk het belang van overheidsuitgaven die de productiviteit ten goede komen.
OK, maar een hoge staatsschuld leidt toch tot een hoge rente?
Want een hoge staatsschuld zorgt voor een groter aanbod van staatsleningen. En beleggers vereisen dan een steeds hogere rentevergoeding om erin te beleggen.
Oh ja? En hoe is het dan mogelijk dat de Japanse 10-jaars rente al jarenlang lager is dan 1%. Op dit moment is die rente zelfs negatief (-0,035%)! En dat terwijl de Japanse staatschuld ruim twee keer zo hoog is als die van de VS. In Japan bedraagt de staatsschuld momenteel maar liefst 240% van het BNP.
Ook in de VS heeft de gestegen staatsschuld niet geleid tot een hogere rente. Kijk maar eens naar de onderstaande grafiek!
Laten we ons realiseren dat een land dat z’n eigen valuta kan bijdrukken helemaal geen staatsleningen hoeft uit te geven. De uitgifte van staatsleningen is vrijwillig.
Laten we het voorbeeld van een overheid die 100 dollar uitgeeft er nog eens bijhalen. Die overheid int vervolgens 90 dollar aan belastingen. Een begrotingstekort van 10 dollar is het gevolg. Echter, 10 dollar is achtergebleven in de economie. Dat is ons spaaroverschot.
De overheid verstrekt ons dus zowel het geld om onze belastingen te betalen als het geld waarmee we de staatsleningen kopen. Dus een staatslening is niets meer of minder dan een spaarrekening bij de centrale bank.
Zadelen we onze kinderen en kleinkinderen niet op met die staatsschuld?
Volgens het Congressional Budget Office stijgt de Amerikaanse staatsschuld in 2048 naar 99 biljoen dollar.
De onheilsprofeten komen dan altijd met hetzelfde riedeltje[iv].
“When we go into debt as a nation, we are literally stealing from the bright future that our children and our grandchildren were supposed to have. Through the first 11 months of this fiscal year, the official U.S. budget deficit was $895.000.000.000, which means that we continue to steal more than 100 million dollars from future generations of Americans every single hour of every single day.”
Stelen de Amerikanen van hun kinderen en kleinkinderen? Moeten hun kinderen straks torenhoge belastingen betalen om die oude schulden terug te betalen?
Welnee! Laat u niet meeslepen door die onheilsprofeten.
Een staatsschuld is niets meer of minder dan een historisch boekhoudverslag. Van alle overheidsuitgaven en belastinginkomsten. Het verschil wordt door ons of het buitenland gespaard in de vorm van staatsleningen.
Als wij komen te overlijden, erven onze kinderen simpelweg die spaartegoeden. Verder gebeurt er niets engs!
En waarom betalen we dan belasting?
Een overheid die zelf haar geld kan bijdrukken heeft ons belastinggeld niet nodig. Wij hebben het geld van de overheid nodig.
Voor veel mensen voelt dit nog steeds tegennatuurlijk. Daarom laat ik voormalig voorzitter van de FED Ben Bernanke dit nog eens uitleggen. In 2009 verscheen hij in het programma 60 Minutes van de tv-zender CBS. Hij werd daarin geïnterviewd over de redding van de banken tijdens de financiële crisis van 2008, waarmee ruim 1.000 miljard dollar was gemoeid. Op de vraag of die 1.000 miljard dollar werd opgehoest door de belastingbetaler, antwoordde hij[v]:
“It’s not tax money. The banks have accounts with the Fed, much the same way that you have an account in a commercial bank. So, to lend to a bank, we simply use the computer to mark up the size of the account that they have with the Fed. It’s much more akin to printing money than it is to borrowing.”
Toch vervullen belastingen een aantal nuttige functies. Ten eerste, zijn zij een wapen in de strijd tegen inflatie doordat zij onze koopkracht verminderen. Ten tweede kunnen politici ze inzetten om inkomensverschillen te nivelleren. En tenslotte worden ze ingezet om bepaalde gedragingen te ontmoedigen, zoals roken, drinken of gokken.
Bewijst de Eurozone het gelijk van MMT?
Volgens de Australische econoom en MMT’er Bill Mitchell wel[vi]. Hij hekelt het Stabiliteits- en Groeipact van de EU. Dit pact verlangt van de lidstaten dat het begrotingstekort maximaal 3% van het nationale inkomen bedraagt. Bovendien mag de totale staatsschuld niet hoger uitpakken dan 60% van datzelfde nationale inkomen.
Deze beperkingen hebben landen als Griekenland, Portugal en Italië belet om via extra bestedingen hun economisch herstel te bevorderen. De werkloosheid in die landen is nog steeds te hoog. Bovendien investeren ze niet meer in onderwijs en hun infrastructuur. De 43 doden die vorig jaar bij het instorten van de Morandibrug bij Genua vielen, staan hiervoor symbool.
Tot ergernis van de Europese leiders profiteert China van deze fiscale dwangbuis. Peking heeft ruwweg 1.000 miljard dollar uitgetrokken voor haar ‘Belt and Road’ initiatief. Zij investeren dit geld in havens, wegen en spoorlijnen om een nieuwe zijderoute te ontsluiten vanaf de Gele Zee tot aan de Noordzee. De armlastige regeringen van de Zuidelijke lidstaten sluiten maar al te graag investeringsakkoorden met de Chinezen.[vii]
Omdat de Eurozone (nog) geen fiscale unie is, is MMT niet uitvoerbaar. Echter, net als in de VS zal het aantal voorstanders ervan snel toenemen.
Science advances one funeral at a time
De University of Chicago ondervroeg 42 top economen over MMT[viii]. Geen enkele econoom was het eens met de stelling dat een overheid die haar eigen geld kan drukken, zich geen zorgen hoeft te maken over haar begrotingstekort. Zij maakten zich allemaal zorgen over inflatie en een hogere rente.
Maar zoals Max Planck ooit zei:
“A new scientific truth does not triumph by convincing its opponents and making them see the light, but rather because its opponents eventually die, and a new generation grows up that is familiar with it.”
[i] How we think about the deficit is mostly wrong, Stephanie Kelton, The New York Times, Oct. 5, 2017
[ii] How Alexandria Ocasio-Cortez won the race that shocked the country, City & State New York, June 27, 2018
[iii] https://www.youtube.com/watch?v=DNCZHAQnfGU
[iv] Destroying America: It Is Being Projected That The U.S. National Debt Will Hit 99 Trillion Dollars By 2048, The Economic Collapse, September 17, 2018
[v] https://www.youtube.com/watch?v=odPfHY4ekHA
[vi] Madness on both sides of the Atlantic, Bill Mitchell, April 10, 2019
[vii] Portugal haalt de Chinezen juichend binnen, NRC, 15 januari 2019
[viii] http://www.igmchicago.org/surveys/modern-monetary-theory