We have met the enemy and he is us
Recentelijk vroeg iemand mij hoe recessies ontstaan. De vraag werd gevolgd door de suggestie dat we onszelf een recessie in laten praten. Door de media!
Het antwoord op de eerste vraag is dat ik geen flauw benul heb. Er zijn honderdduizend redenen waardoor de economie in een recessie kan raken.
Laten we ons door de media in een recessie praten? Welnee, die recessie doen we onszelf aan.
Wij zijn zelf verantwoordelijk voor de economische cyclus
In de economie speelt menselijk gedrag een grote rol. En waar dit het geval is, hebben we te maken met cycli. De economie kent, net als het leven zelf, weinig zekerheden. Omstandigheden wijzigen, verwachtingen vallen tegen en waarde wordt vernietigd.
Mechanische systemen bewegen zich voort in een rechte lijn. En zelfs de tijd verstrijkt in een rechte lijn (helaas). Maar de geschiedenis en de economie worden beïnvloed door ons gedrag. We reageren nogal emotioneel en inconsistent op gebeurtenissen. Dat verklaart waarom de economie zich zo lastig laat voorspellen.
We kunnen uiteindelijk maar op twee regels vertrouwen:
- Regel 1: de meeste dingen bewegen zich voort in een cyclus.
- Regel 2: de grootste kans op winst of verlies ontstaat doordat mensen regel 1 vergeten.
Kunnen we een recessie voorspellen?
Nee, maar we kunnen wel voorkomen dat we er, als beleggers, veel nadeel van ondervinden. De kredietcyclus helpt ons hierbij. Want ons gedrag verandert wanneer de economie groeit en we optimistisch zijn over de toekomst. We geven meer uit en sparen minder. We willen steeds meer betalen voor de huidige waarde van een stukje van de toekomst.
We lenen om ons leven nog aangenamer te maken. Het bedrijfsleven leent om meer winst te maken. We negeren met z’n allen voor het gemak dat die leningen ons kwetsbaarder maken. Aan het eind van de cyclus lenen de banken geld uit aan personen en projecten die niet kredietwaardig zijn. Of zoals The Economist ooit schreef:
“The worst loans are made at the best of times.”
Uiteindelijk steekt iets of iemand de lont in het kruitvat. Een hogere inflatie, een tegenvallend economisch cijfer, een faillissement of de liquidatie van een hedge fund. Opeens trekken banken kredietlijnen in en ontslaat het bedrijfsleven werknemers. Als gevolg daarvan daalt het consumentenvertrouwen waardoor ook de omzetten dalen. En voor dat we er erg in hebben, zitten we in een recessie.
Zullen we de economische cyclus ooit overwinnen?
De geschiedenis ligt bezaaid met ongelukken als gevolg van een overschot aan ‘goedkoop’ geld. Onroerend goed in 1989-1992; opkomende markten in 1994-1998; Long-Term Capital Management in 1998; de internetzeepbel van 2000; de financiële crisis van 2008 en de Eurozone crisis van 2010-2011.
En toch denken we iedere keer weer dat we de economische cyclus hebben overwonnen. Dat de goede tijden eeuwig zullen voortduren. Op 15 november 1996 schreef The Wall Street Journal:
“From boardrooms to living rooms and from government offices to trading floors, a new consensus is emerging; The big, bad business cycle has been tamed.”
Wat zaten ze ernaast, hè?
Wantrouwen, scepsis en risico aversie zijn essentiële ingrediënten voor een gezond financieel stelsel. Zij voorkomen dat mensen en bedrijven riskante leningen aangaan. Ook zorgen ze ervoor dat beleggers geen onnodige risico’s nemen en dat zeepbellen vermeden worden. En dat is belangrijk want die goede tijden kunnen binnen een oogwenk omslaan.
Bespeurt u op dit moment voldoende wantrouwen, scepsis en risico aversie in de economie en de financiële markten?
(Column gepubliceerd op Fondsnieuws.nl op13 september)